Энэ нь төсөвт болон тэтгэврийн санд 540 тэрбум төгрөгийн ачаалал авчирна. Ингэснээр өмнөх онуудад нэмэгдүүлсэнтэй нийлээд 26-28 хувиар нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлөхөөр болов. Төрөөс 2030 он хүртэл тэтгэврийн талаар баримтлах бодлогыг УИХ-аас 2017 онд баталсан.
Бодлогын хүрээнд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг 2018 онд хоёр хувь, 2019 онд нэг хувь, 2020 онд мөн хоёр хувь нийт таван хувиар нэмэгдүүлэх шийдвэрээ эрх баригчид ийнхүү энэ дөрвөн жилд хэрэгжүүлж байгаа нь тэтгэвэр, тэтгэмжийн санг ажилтан таны цалингаас нөхөж байгаа юм. Энэ хэр оновчтой шударга бодлого вэ гэдэгт иргэд эргэлзсээр байна. Цаашид залуу үе ирээдүйд авах тэтгэврийнхээ төлөө өнөөдөр цалингаасаа шимтгэл төлөх нь үр дүнгүй гэсэн хандлага өмнөх үеийн маань тэтгэврийнхэний одоо авч буй тэтгэвэр амьдралд нь хүрэлцэхгүй, тэтгэвэрийн нас хойшилсоор байгаагаас үүдэлтэй.
Ажил олгогчийн төлөх шимтгэл багасч, даатгуулагчийнх нэмэгдсээр
Хүн амын орлогын албан татвар болох 10 хувь нэмэгдэнэ.
Иргэн та 840 мянган төгрөгийн цалинтай бол 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 105 мянган төгрөгийг, ажил олгогчтойгоо нийлээд 218400 төгрөгийг нийгмийн даатгалын шимтгэлд төлнө. Дээр нь хүн амын орлогын албан татвар болох 10 хувь буюу 73750 төгрөгийг төлснөөр гар дээрээ 663750 төгрөгийн цалин авна.
Нийгмийн даатгал болон Тэтгэврийн сан ачааллаа дийлэхээ больсон шалтгаанаар шимтгэлийг нэмэгдүүлжээ. Нийгмийн даатгалын шимтгэл 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс нэг хувиар нэмэгдсэн. Ингэхдээ ажил олгогчийн төлдөг хувь 0.5 хувиар, ажилтнаас төлдөг шимтгэл мөн 0.5 хувиар тус тус нэмэгдэж бодогдсон. 2020 онд мөн хоёул нэг, нэг хувиар нэмж төлөхөөр боллоо. 2008 оноос өмнө Цалин хөдөлмөрийн хөлснөөс ажил олгогч 13.5 хувийн, даатгуулагч 5.5 хувиар нийтдээ 19 хувийн шимтгэл төлдөг байсан. Харин 2017 оноос ажил олгогч 9.5 хувь, ажилтан 9.5 хувь нийтдээ эргээд 19-21 хувиар төлдөг болгоод зохицуулсан. Энэ зохицуулалтаар 2018 онд 23, 2019 онд 24-26, 2020 онд 26-28 хувиар төлөхөөр болж байна. Бусад орны туршлагаас үзэхэд ажил олгогчийн төлдөг шимтгэл өндөр, даатгуулагчийнх харьцангуй бага байдаг. Гэтэл манайд ажил олгогч нар шимтгэл төлөхөөс эсэргүүцэж, тэтгэвэр авах гэж байгаа даатгуулагч нь төлнө биз дээ гэсэн хандлага гаргаж байгаа нь даатгуулагчийн төлж буй шимтгэл нэмэгдэхэд нөлөөлж байна гэдгийг зарим эдийн засагч шүүмжилж байгаа юм. Тэгэхээр энэ бодлогын хүрээнд ажил олгогчийн төлдөг байсан дөрвөн хувийн шимтгэл даатгуулагч руу шилжсэн гэж харагдаж байна. Ажил олгогч илүү төлдөг туршлага олон улс оронд бий.
Манай хойд хөрш ОХУ гэхэд даатгуулагч нь шимтгэл төлдөггүй. Ажил олгогч нь нийгмийн даатгалыг нь 100 хувь төлдөг. Гэхдээ даатгуулагч нь өөрөө төлөөд явах жишиг ч бий. Тэнцүү төлөөд явах жишиг ч бий. Иргэд нийгмийн даатгалыг татвар шиг ойлгож болохгүй. Нийгмийн даатгалын шимтгэл нь эргээд өөрт нь тэтгэвэр болж очиж байгаа.
Бусад олон улс оронд нийгмийн даатгалын шимтгэлээ хэдэн хувьтай төлж байснаас шалтгаалж тэтгэврийн хэмжээ өсч буурдаг. Манайх өндөр шимтгэлтэй улс орны
тоонд ордоггүй. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг аажимдаа тэнцвэржүүлээд явах ёстой байсан талаар эдийн засагч Г.Бурмаа хэлсэн байдаг.
Тэтгэврийн сангийн алдагдлыг ажилтны цалингийн шимтгэлээр нөхөх нь зөв үү?
Тэтгэврийн сангийн алдагдал гэж 1995 оноос иргэд шимтгэл төлж эхэлсэнтэй холбоотой. Угтаа бол алдагдал биш. Нийгмийн даатгалын харилцаа бол төр иргэний хоорондын харилцаа. Энэ харилцааг сангаар дамжуулан хэрэгжүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл, төр, ажил олгогч, ажилтан гуравуулаа байснаар санг бүрдүүлдэг.Тиймээс Засгийн газар "Тэтгэврийн сан алдагдалтай байна. Алдагдалыг Засгийн газар санхүүжүүлэхгүй” гэж буцах ёсгүй. Үүнийг алдагдал гэж нэрлэж буйг судлаачид хэлдэг. Угтаа алдагдал биш аж. Өнөөдөр шимтгэл огт төлж байгаагүй хүн ч, тав аравхан жил төлсөн хүн ч одоо тэтгэвэр аваад явж байна. Энэ санхүүжилт уг нь төрөөс гарч байх ёстой аж. Сайн дурын даатгал хийлгэх гэж байгаа хүмүүс нь хувийн тэтгэврийн даатгал хийлгээд явах ёстой. Харин манайд хувийн даатгалын тогтолцоо бүрдээгүй байна. Үүний үр дүнд тавхан жил өндөр дүнгээр сайн дураараа шимтгэл төлсөн хүмүүс өндөр тэтгэвэр тогтоолгоод, хорь гучин жил шимтгэл төлсөн хүмүүс тэтгэврийн доод хэмжээнд авч байна. Мөн нөхөн тооцоо хийж 1990-2000 онд нийгмийн буруугаас болж ажил эрхлээгүй хэмээн ганзагын наймаанд явж байсан болон төрд ажиллаагүй хүмүүсийг төрд ажилласан хэмээн бүртгэж тэтгэвэр олгосон. Үүний ачааллыг одоо тэтгэврийн сан үүрч байгааг МҮЭХ-ний ХНХБ төлөвлөлтийн газрын дарга М.Нямдаваа хэлсэн юм. Нөгөө талаар дундаж наслалт ихсэж тэтгэвэр авч байгаа хүмүүсийн тоо цаашид нэмэгдэнэ гэж үзэж байгаа. Түүнчлэн ирэх оны эхнээс 21208 иргэний тэтгэвэр 50 мянган төгрөгөөр нэмэгдэх учир 2020 он хүртэл шимтгэлийг ийнхүү нэмэгдүүлэх бодлого хэрэгжүүлэхээр болжээ.
Ц.Мягмарбаяр
Эх сурвалж: "Зууны мэдээ” сонин
Сэтгэгдэл