Лоохууз гуайг худал ярьлаа гээд бгаа нөхдөд хандаж хэлэхэд бүх ярьсан зүйл нь архивт баримттайгаа бий шүү дээ. Энэ бол түүх, түүхэн үнэн яаж ч өөрчлөх гээд өөрчилдөхгүй харинч эндээс сургамж авах хэрэгтэй юм.

Дөрвөдийн "хан" Цэрэн

Дөрвөдийн Цэрэн, Цэрэнубаш, баядын Цэрэнмөнх буюу гурван Цэрэн дотоодын зөрчил тэмцэл хурцадсан Зүүнгараас дүрвэж, албат олноо дагуулан 1753 оны 10 сарын сүүлээр Ил голоос хөдөлж, Алтай нурууг Үенч Бодончоор давж, Алтай нурууны зүүн биеийн Эх арал, одоогийн Хар ус нуурт ирж, Манж Чин улсын харуулд даган орохоо мэдэгдэв. Энэ үед Цэрэн 1300 өрх, Цэрэнубаш 1297 өрх, Цэрэнмөнх 711 өрх, бүгд гурван мянга гаруй өрхийн 17000 хүн дагуулан иржээ.
Тайлбарыг О.Оюунжаргал