1959 онд Вьетнамын удирдагч Хо Ши Мин Монголд айлчлах үеэрээ өөрийн гэсэн малтай болохоор шийдэж , тэр цагийн Монголын удирдагч Ю. Цэдэнбалд санал тавьсаны дагуу таван хушуу мал бэлэглэж, тэднийгээ хүргэж өгөхөөр 1959 оны 11-р сард вагон вагоноор таван хушуу мал ачиж хүргэж өгөхөөр явахад цэргийн дарга Гомбосүрэнгийн Мягмаржав адууг нь хариуцан хүргэж өгсөн юм гэнэ.
Тийнхүү галт тэргээр явсаар Хятад-Вьетнамын хил дээр очтол Вьетнам нь нарийн царигт төмөр замтай учир вагоноо солихоос аргагүй болж, вагоны дугуй сольж байх үеэр нэг хонгор морь гэнэт алдуураад хойт талын бэсрэгхэн модтой уул руу давхин одсонд хэдэн явган хүн яахаа ч мэдэхгүй хоцроод, "одоо яая гэхэв, баранд идүүлбэл ч идүүлэг, чононд идүүлбэл ч идүүлэг, өөрөө мэдсэн хэрэг” гээд тэр чигт нь орхисон байна. Гэтэл хагас жил орчмын дараа 1960 оны тавдугаар сард нутагтаа гүйж ирээд, өөрийнхөө өвөлжөөний газар гурав дөрвөн хоног хөлөө ээлжлэн өргөж зөөгөөд, өвс ч хазалгүй байсан гэдэг. Тэгээд гурав, дөрвөн хоногийн дараагаас л өвс хазаж эхэлсэн гэнэ Тэр халуун оронд том эвэртэй мал, бараан зүстэй морь илүү их зовдог юм байна лээ.
Тэнд малаа идээшлүүлэх гээд нэг сар гаруй байхдаа үе үе мал дээрээ очиход монгол хүний бараа харангуутаа хошуураад үүрсээд, майлаад ирдэг, вьетнам хүн ойртоод очихлоор яадаг ч үгүй, үргэх нь халаг байдаг гэнэ.
Тэгээд нутаг буцахын өмнө өнөө авчирсан хэдэн малтайгаа уулзахаар очиход бүгдээрээ хошуураад хойноос нь дагаад байсан бөгөөд араас нь дэрийтэл хараад хоцроход уйлж явсан хүн ч бий, салж болдоггүй юм байна лээ, дахиад малаа гадаадад битгий орхиж яваарай гээд ихэр татан уйлж байхыг бид зурагтаар үзсэн билээ. Тэр цагаас нэлээд хойно манай улсаас Вьетнамд өгсөн хонины хоёр гурав дахь үеийн нэгэн суурь хонь тавцан дээр барьсан хашаанд байхад нь зураач Одон гуай хэсэг нөхөдтэйгөө очжээ. Хонь анхандаа үргэж хашааныхаа нөгөө талд бөөгнөж байснаа сүүлд нь яриа хөөрөөг нь сонссон ч юм уу монголчууд руу дөхөж очоод майлалдаж гарчээ.
Ингэхэд нь вьетнам нөхөд ч хоорондоо бөөн шуугиан болж, монголчуудын нүдний нулимс дууссан гэж Г. Одон зураач ярьж билээ.
Сэтгэгдэл