Шилэн дансны хууль бусад хууль шиг тоосонд дарагдан, амь тавин алга болоогүй ч энэ хууль эхнээсээ зөв үү, буруу юу, дотоод гадаад талдаа ямар эрсдэл, аюул дагуулах вэ гэхчилэн олон асуулт дагуулан, үйл явдал өрнөсөөр байна. Гэхдээ энэ хууль угаасаа цоорхой хууль болжээ гэдгийг нэгэн сошиал нөхөр баталлаа. Тэрхүү хор хөнөөлтэй цоорхой нь өнөөх сошиал нөхрийн олж илрүүлчихээд байгаа 200 тэрбумын асуудалд байгаа юм биш. Хамгийн гол нь таван сая төгрөгөөс доошхи гүйлгээ шилэн дансанд багтахгүй байгаа нь "Татвар төлөгчийн мөнгийг төрийн өндөрлөгүүд, цагаан гартнууд идэхгүй нь.

Бид өөрсдөө хянаж байна...” гэж хошгирчихсон ард түмний ардуур эрх мэдэлтнүүд өдөр бүхэн 4 сая 999 мянган төгрөгөөр зугаалдагт оршино. Цаашилбал, төрийн үйлчилгээ, орлого зарлага ийм ил байх нь гадаад аюулгүй байдал талаасаа хэр зохимжтой юм бол. Монгол Улсын санхүү, эдийн засгийн эргэлт хариугүй бага, жаахан учраас гадныхан үүнийг ашиглахын тулд улстөрчдийг урвуулах мэтчилэн сөрөг үр дагавар хойшдоо улам үргэлжилнэ үү гэхээс зогсох шинжгүйгээр нэгэнт галт тэрэг хөдөлжээ. Зөвхөн шударга дүр эсгэхийн төлөө биш, нийгмийн дунджаас доош давхаргад таалагдахын төлөө биш бодлогоор ажилладаг удирдагч уг нь олон биш гэхэд ядаж ганц нэг төрөхөд Монгол Улс мандан бадрахад үгүй мөн амархансан.

Шилэн дансны хуулиар занималдаад байгаа өнөөх сошиал нөхрийн олж мэдсэнээр тухайлбал, Булган аймгийн Засаг дарга өглөөний орлого 162 сая төгрөгийг үдээс хойш "Таван богд”-оос машин авахаар нэг төгрөг ч үлдээлгүй шилжүүлж байгаа. "Таван Богд”-ын хамгийн үнэтэй машин 150 сая төгрөг байхад шүү дээ. Сайшаалтай нь, энэ нүдэнд харагдаж, гарт баригдаж байгаа тоо. Тэгвэл өдөрт дөрвөн сая 999 мянган төгрөгөөр зугаалж байгаа нэг дарга сарын 22 хоногт 110 сая төгрөгийг ард түмнээс, татвар төлөгчдөөс хулгайлж байгаа юм. Энэ таамаглал бараг үнэн болохоор тэр нэгэн сайд сард дөрвөн сая гаруй төгрөгөөр машиндаа бензин хийдэг болох баримт яваад байгаа хэрэг. Тэгэхээр "Таван Богд”-оос жилд, цаашилбал дөрвөн жилд нэг удаа машин авсан гүйлгээ 12 сая төгрөгөөр давсан ч алдарт Шилэн дансны хуулийн цоорхойгоор өдөр бүхэн дөрвөн сая 999 мянган төгрөгөөр тансагласан дүн хагас жилд л таван машины үнээс хол давж хувалзнуудыг үргүй тэжээж байгаа болохоор одоо ард түмэн бүсээ чангалж, залуу хосуудын квадрат тутмыг нь 1,5 саяас дээш үнээр авсан байр өнөөдрийнх шиг навс хямдарч байгаа юм. Цаашид ч байрны үнэ улам хямдарна. Эдийн засаг улам унана. Ер нь ч тэгээд магадгүй, хуулийг боловсруулахаасаа ч зориуд ийм цоорхойтой, өрөөл татанхай төрүүлж нийгмийг бужигнуулсныг хэн мэдлээ.

Өнөөдөр сошиал ертөнцийг даган зүг чиггүй хурдлах Монголын сэтгүүлзүй хэдийнээс ч юм жинхэнэ сэтгүүлзүйн үүргээ гүйцэтгэхээс үнэндээ тасран оджээ. Уламжлалт сэтгүүлзүйн зах зээлийг сошиал ертөнцийн уран буракууд булааж, сэтгүүлзүйн акул гэгддэг зарим нэг нь цус харвахаас наахнуур яваа нь нууц биш. Хамгийн сүүлийн үйл явдал гэхэд шилэн дансны тухай өөд уруугүй заргалдах Цогоо гуайн эргэн тойронд өрнөж байгаагаас сэтгүүлзүй хэзээ ч буцаж өөрийнхөө дүрэм журмаар ажиллах найдваргүй болж. Монголын төрийн үйл ажиллагааг иргэд олон нийтэд сурталчилан таниулах хөлс мөнгөний төлбөр тооцоог нь шилэн данс бичиглэн гаргахаар далайлган айлгахаас гадна сошиалын хэдэн чалчаагууд улстөрийн их, бага зорилготой ямар ч асуудлыг үнэ төлбөр, шүүлт цензүргүйгээр амаа мэдэхгүй морь шиг авч давхиад мэргэжлийн сэтгүүлзүйн байгууллагуудын үүдийг барихад хүргэхээр байна. Сэтгүүлч Ерөнхийлөгч сэтгүүлзүйг идэвхгүй, сэтгүүлчийг аялдан дагалдагч болгох төгс төгөлдөр дэмжлэг хийлээ. Хэзээнээс ч юм эхэлсэн сошиалын сэтгүүлзүй рүү далайсан гарыг Шилэн дансны хууль энэ удаа улам дэвэргэж, тохойг нь тоймгүй өндөрт өргөж өглөө. 

За тэгээд, шилэн данс яваад л байна, яваад л байна. Шилэн дансыг хөөцөлдөгч сошиал нөхөр Ерөнхийлөгчийн 88-р зарлигийг ч амь оруулан долоон газрыг АТГ-д өгсөнөөс ганцхан Ерөнхий сайдлыг сугалж аваад үлдсэн хариу нийтэд ил болоотохлоо. АТГ-аас шалгаж байгаа гэсэн болохоор түүний асуудлыг Өргөдлийн байнгын хороонд өгсөн мэтчилэн жишээтэй байна. Хуулиараа бол Шилэн дансны хуулийг дагаж мөрдөөгүй албан тушаалтныг ажлаас нь халах хүртэл арга хэмжээ авах хариуцлагын заалттай. Хуулийг мөрдөхгүй байгаа хүмүүсийг мөрдүүлээч өгөөч ээ хэмээн АГТ-д гаргасан өргөдлийн эх хувиуд УИХ-ын даргад очсоноор УИХ-ын дарга З.Энхболд харъяа байгууллагууддаа "Шилэн дансны тухай хуулийг дагаж мөрдөөгүй албан тушаалтнуудыг ажлаас халах хүртэл арга хэмжээ авна" гэж анхааруулсан албан бичиг хүргүүллээ. Ерөнхийлөгч ч "Шилэн дансны тухай хуулийг гардан авч, албан тушаалтнуудыг шахаж шаардаж байгаа хүмүүс Монгол Улсдаа асар их хувь нэмэр оруулж байна. Ард түмэн мохож болохгүй. Ахиад илүү сайн шахаж шаардах хэрэгтэй. Энэ албан тушаалтнуудыг улайтал нь шахаад өг. Үүнд нь хууль хүчний байгууллагууд туслаад өгөх хэрэгтэй...” гэсэн.

Энэ янзаараа Ерөнхийлөгч өнөөх сошиал нөхрийг "Шударга журам” эсвэл "Сүхбаатарын одон”-гоор шагнаж мэдэхээр ч сураг дуулдсан нь үнэн болж байх шиг байна. Гэхдээ шилэн дансаар харагдаж байгаагаар Дорж идэж, Дондог завшиж гэхээс илүү энэ хууль эхнээсээ зөв үү, буруу юу гэдгийг шүүх сэжим, шалтгааныг гаргасны төлөө Цогоо гуайг "Шударга журам”-дахад яахав дээ. Түрүүчээсээ АН-ынхан ".. бидэнтэй нэгд ээ, яваад ир, нам чинь чамайг тоож байгаа юм уу” гэх чинээний агуулга сошиалд давхиж явна. АН-ын генсек байсан хатагтай хүртэл "МАН сөрөг хүчнийхээ үүргийг гүйцэтгэж эхэллээ. Дарга нарыг няхуур нямбай болгосонд баярлалаа...” гээд байгаа нь Ерөнхийлөгчийн тааллыг мэдэрснийх юм болов уу. Ер нь ингэж яваа Цогоо гуай АН-ын нөхөр байсан юм биш байгаа.

Нийтлэлч Б.ХАЖИДМАА