Өнгөрсөн жилийн өдийд Хан Хэнтийн нурууны салбар Бага Хэнтийн ууланд байрлах Хагийн хар нуурын эрэг дээр тун удахгүй дээд зэргийн зочид буудал сүндэрлэн босно, уг зочид буудлыг дэлхийд зартай " Али Баба" корпорацийн эзэн Хятадын тэр бумтан Жек Ма бариулах гэж байгаа гэсэн мэдээлэл тарсан байв. Есөн давхар өндөр дээд зэрэглэлийн тансаг зочид буудал барина зураг төсөл нь ч бэлэн болсон гэсэн сураг ч сонсогдож байсан билээ. Энэ тухай сонссон Монголчууд 2 талцан маргалдаж байсан. Зарим нь "Удахгүй тэндхийн онгон зэрлэг байгаль бүр мөсөн үгүй болох биз. Өндөр зэрэглэлийн тансаг амралтын газар баригдаж гэмээнэ Монголчууд үнийг нь дийлэхгүй нь тодорхой. Тиймээс Хятадууд амрах нэрээр ирж Хагийн хар нуурын эрэг дээр дураараа дургиж таараа" гэж байсан бол өөр нэг хэсэг нь "Монголд аялал жуулчлал жинхэнэ утгаараа хөгжих нь. Тансаг зэрэглэлийн амралтын газар байгуулагдах нь харин ч сайн хэрэг. Монгол орны байгалийн сайхныг дэлхийд таниулж дэлхийн баячуудыг соронздон татах болно" гэж байсан. Тийм ч биз үгүй ч биз. Ерөнхийдөө Хагийн хар нуур бол онгон дагшин байдлаа хадгалж үлдсэн газар бөгөөд ямар сайндаа л тэнд очсон хүмүүс аргагүй тайгын хар сувд юм даа хэмээн дуу алддаг туйлын үзэсгэлэнт газар болой. Нуурын орчим уулархаг, шигүү ойтой, зам нь бартайтай учир аялагчид машинаар ойролцоо нь очоод явган эсвэл мориор зорьсон газартаа хүрдэг юм байна. Гэвч сүүлийн хоёр гурван жилд Хагийн хар нуурыг зорих баян жуулчидын тоо тэр тусмаа Хятадуудын тоо эрс нэмэгдэн гинжит машин, нисдэг тэргээр зугаалан газар нутгийг нь сүйдлэх болсон ажээ. Хүмүүүсийн хөл үймээнээс болоод нуур орчимд идээшин нутагшиж байсан буга, хандгай, бор гөрөөс, булга, хүдэр, нохой зээх чоно зэрэг амьтад сүүлийн үед огт үзэгдэхээ больсон хэмээн нутгийн иргэд харамсан ярих болсон байна. Хятадын баян Жек Ма тэнд тансаг зочид буудал бариулах гэж байгаа талаар сонссон ч юмуу хятадууд тэнд газар авах их сонирхолтой болсон талаар ч нутгийн иргэд ярих болжээ. Ганц Хагийн хар нуураас гадна түүнээс жаахан цаана буюу хотоос 220 км -ийн цаана зайд байдаг Хар зүрхний Хөх нуурын ойр орчмын газрыг ч гэсэн хятадууд маш их худалдан авч байгаа гэсэн таагүй үг яриа сонсогдсон юм. Их эзэн Чингис хааны өлгий нутаг, бүр тодруулбал 1189 онд Тэмүүжинийг хамаг Монголчууд нэгдэж Чингис хаан цол өргөмжлөн Хамаг Монголын хаан болгосон газар гэж "Монголын нууц товчоо" нд мөнхөрсөн Хөх нуур нь далайн түвшнээс дээс 1600 м өндөрт өврөөрөө модгүй араараа модтой шовх Хар зүрх уулын урд бэлд байдаг үзэсгэлэнтэй сайхан газар. Гэвч энд "MAK" ын Н.Нямтайшир эдлэн газраа байгуулж хоёр гурван нисдэг тэргээр хүн зөөн найр хийдэг болсноос хойш хүмүүс шавах болж үүнийг дагаад нуурын эргэн тойронд амралтын газрууд ихсэн онгон төрх нь алдагдаж байгаа юм. Нуурын эргэн тойрон хог новшинд дарагдан ус нь улам л багасч, намаг нь ихэсч байгаагаас гадна, нуурын зэгсийг идэж ойр орчмыг нь цэвэрлэдэг байсан хандгай, буга зэрэг амьтад харагдахаа больсон тухай нутгийн иргэд бас л харамсан ярьдаг юм. Байгалийн өнгө үзэмж талаасаа ч Монголчуудын түүхэн дэх ач холбогдол талаасаа ч яах аргагүй улсын хамгаалалтанд байх ёстой энэ газрыг Монголчууд архидах наргих, цэнгэх талбараа болгосны гай энэ. Гэтэл сүүлийн үед хятадууд энэ хавийг их сонирхон Хэнтий аймгийн удирдлага тэр тусмаа Цэнхэрмандал сумын удирдлагыг хэд гурван төгрөгөөр "хууран" том том газар авч байгаа юм санж.
Сэтгэгдэл